#esej

Kim jest Günter Grass?

Kim jest Günter Grass dla nas: gdańszczan żyjących w rzeczywistości 2025 roku, w cieniu rosnących w siłę totalitaryzmów, nacjonalizmów, populizmów, za którymi kroczą przemoc, ksenofobia, uprzedzenia? Mówiąc jeszcze inaczej: czy wciąż czytamy Grassa, szukając wsparcia, wskazówek i odpowiedzi?

Miraż Miry

Pytanie: Kto pamięta, że twórczynią serialu Wojna domowa była Mira Michałowska? Prawie nikt, bo mainstream zna przede wszystkim jego reżysera – Jerzego Gruzę. Niewiele osób kojarzy ją dzisiaj także jako uznaną dziennikarkę, publicystkę, tłumaczkę i pisarkę.

Popkulturowy wstyd – ironicznie i postironicznie

Znana czytelnikom anglojęzycznych mediów guilty pleasure nie jest zupełnie nowym wynalazkiem. Pod tą czy inną postacią funkcjonuje w naszej kolektywnej świadomości już od wielu dekad. Ale wraz z nadejściem ery Facebooka i Spotify owa grzeszna przyjemność stała się pragnieniem uniwersalnym.

The kids are what they are

„Głos młodego pokolenia” jest określeniem stanowczo nadużywanym. Rzuca się nim za każdym razem, kiedy ktoś z odpowiednią metryką wyda coś, co przyciągnie na pięć minut uwagę opinii publicznej.

Co polskiej prozie po pokoleniach?

Pokolenie to kategoria o podwójnym życiu: historyczna i histeryczna. Choć, umówmy się, trąci myszką i kurzem polonistycznych seminariów, wciąż sprawdza się jako narzędzie do porządkowania zjawisk oraz trampolina do retorycznych fikołków.

Posthumanistyczny port nad Bałtykiem

Posthumanizm redefiniuje ludzką tożsamość, na nowo opisuje relację człowieka ze światem, przyznając podmiotowość bytom nie-ludzkim, i na nowo stawia pytania o przyszłość tak widzianego uniwersum.

Mój dziadek w rodzinie człowieczej

Malarz zaciemnił precyzję przedstawienia, używając suchej szczotki na niewyschniętej jeszcze, mokrej warstwie farby. Dziwaczność, niestosowność wyrazu twarzy są oskarżycielskie. Przecieka z tego palimpsestu brak przygotowania do udziału w spektaklu wojennym.

Taka robota

Po to, żeby odczarować parę mitów i pokazać, jak rzeczywiście wygląda pisarska robota, zorganizowaliśmy cykl spotkań „Zatrudnienia”. Wzięli w nich udział świetni pisarze i świetne pisarki, ale tym razem mniej opowiadali o swoich książkach, a więcej o tym, jak one powstawały.

Świętej pamięci czas

Czas umarł! Czas nie żyje! Myśmy go zabili! Trupie oblicze czasu zostało utowarowione przez nekrokapitalizm – podejrzaną higienicznie i ekonomicznie politykę spieniężania sfingowanej żywotności wyraźnie martwych ciał.

Skarby z wundertutki

Choć pastor Lorek z Cecenowa w 1821 roku pisał o swych parafianach: „Nigdy nie usłyszysz, aby Kaszuba śpiewał cośkolwiek. Milczący, bez radości i bez myśli przechodzi on przez drogę żywota”, Kaszubi to ludzie czuli i wrażliwi. I potrafiący tę czułość wyrazić.

Oddolny punkt słyszenia?

Zachowywanie ciszy jest umiejętnością społeczną bezpośrednio powiązaną z normami dziewiętnastowiecznego teatru życia codziennego, a dla niewidzialnych aktorów – dosłownie złotem, bo wiąże się bezpośrednio z ich wypłatami.

W lesie – znaczy u siebie

Dla jednych to ucieczka od miejskiego zgiełku czy codziennej rutyny, dla innych reset i ładowanie baterii. Jedni lubią wpatrywać się w żar ogniska, inni – słuchać szumu liści i gapić się w gwiazdy. Dlatego czasem po prostu rzucają wszystko i wychodzą do lasu.

Kultura jako broń

Pełnowymiarowy atak na Ukrainę, rozpoczęty 24 lutego 2022 roku, Rosji nie wyszedł. „Operacja specjalna” – w założeniu parodniowa – spotkała się z oporem, który trwa do dziś.

i   | /\//\/|

      |/\//\/|

/|\\| \[ |\]\\__ |\|¦|\[]| \ /|\[ // _I|\\\|] \|¦\/|||/ [\|¦_ _¡|\\|\]`

Jak działa działanie?

Aktywizm, czyli co? Coraz częściej biogramy osób działających we współczesnym życiu literackim zawierają określenie: „aktywistka literacka” / „aktywista literacki”.

Po śladach

Jesienią 2024 roku przy Długiej 35 zostały powołane trzy ekspedycje tropiące. Trzy spotkania-śledztwa w poszukiwaniu pisarskich i czytelniczych strategii zdolnych do rozsupływania splotów tożsamości-pamięci-historii w literaturze najnowszej.

Jasnowidzący

Podstawowym tematem prozy Pawła Hellego jest nieobecność, to, co zniknęło, czego brak. Jeszcze bardziej niż kultury kaszubskiej, czy kultury menonitów, dotyczy to kultury żydowskiej.

Wbrew regułom (grania)

Wbrew pozorom Hoffmanna nie przerażają różne urządzenia samoistnie generujące dźwięki. Tym, co budzi jego sprzeciw, są przede wszystkim urządzenia wygrywające automatycznie powtarzalne frazy, ustanawiające stałe relacje i niejako kontrolujące ludzkie poczynania.

Solo journaling, czyli gry pamiętnikarskie

Wymyśl dowolną postać i opisz ją w dwóch zdaniach. Następnie rzuć monetą. Jeśli wypadnie orzeł, opisz, jak spotyka ją coś radosnego; jeśli reszka – coś smutnego. Potem rzuć jeszcze raz i dopisz kolejne wydarzenie, łączące się z poprzednim i o nastroju zależnym od wyniku rzutu.

Eksplozja talentu

Debiutancka powieść Huellego, w której pojawiają się sceny zadziwiających eksplozji materiałów wybuchowych, sama była eksplozją – eksplozją talentu.

„Co cię boli?!” Rap jako współczesna poezja

Coraz częściej dawało się usłyszeć sformułowanie, jakoby rap był nową poezją. I choć niewątpliwie jest w tym zawarta prawda, nigdy nie potrafiłem w pełni się z tym zgodzić.

Balonem z Księżyca do Gdańska

Gdańsk zwykle pozostawiany jest na uboczu opowieści o początkach baloniarstwa na ziemiach polskich, tymczasem i tutaj dotarło „balonowe szaleństwo”. Pierwszy gdański pokaz balonowy odbył się 24 marca 1784 roku. Konstruktorem obiektu był niejaki Jacob Kapss, „lokalny miłośnik sztuk mechanicznych”.

Pisarz, któremu pomyliły się kroki

„Raz w życiu pomyliły mi się kroki i od tego czasu chodzę krzywo” – dziewięćdziesiąt lat od urodzin Marka Hłaski te słowa, pochodzące z opowiadania Ostatni do raju, wybrzmiewają profetycznie w kontekście jego tragicznego życiorysu.

Zrodzone w „czarnej dziurze”

Paweł Huelle, rocznik 1957, kończył studia polonistyczne w roku 1981. Jego przeżyciem pokoleniowym, oprócz pierwszej pielgrzymki papieża do ojczyzny, była rewolucja Solidarności oraz kontrrewolucyjna na nią odpowiedź generałów wojska i milicji – jedynej już wówczas ostoi komunistycznej władzy.

Wyszywanki

Przetrwały wojny, rewolucje i przeprowadzki. Przeleżały dziesiątki lat w pudełkach po czekoladkach, w starych albumach, wsunięte w czarne, kartonowe narożniki, wrzucone luzem do pudeł i pudełek. Zdjęcia, listy, dokumenty – skrawki życia moich przodków.

Brzydkie słowo na „p”

Polska przypomina placek wyjęty z nierówno nagrzewającego się piekarnika – ciasto z jednej strony zaczęło się już przypalać, podczas gdy z drugiej wciąż jest surowe.

Trwanie tajemnicy

Ośrodkową intuicją, wokół której zazwyczaj krążył Paweł Huelle, było przeczucie, że to, co niewidzialne, istnieje i może zostać zobaczone – także dzięki literaturze. Tę intuicję autora Weisera Dawidka wyczuwała krytyka, czy raczej kilku krytyków o szczególnej wrażliwości.

Wolałabym, żeby to był sen

Początkowo mówiłam dużo. Krzyczałam przez tekst, płakałam tekstem. Stawiałam swoim tekstem opór, broniłam się, nawet chciałam tekstem zabić.

Я би хотіла, щоб це виявилося сном

Спочатку я багато говорила. Кричала через текст, плакала текстом. Відбивалась, захищалась, і навіть хотіла убити текстом.

Co kot naczytał…

Większość z tekstów roszczących sobie prawo do miana recenzji okazuje się opinią, a opinię może mieć każdy. Co więc sprawia, że w wyborze naszych lektur kierujemy się zdaniem innych czytelników i czytelniczek, a nie fachowców? Brak krytyki literackiej w Polsce.