Festiwale literackie mają długą tradycję, także w Polsce. Z oczywistych powodów ta tradycja mocno ucierpiała podczas pandemii. Co prawda próbowano ocalić niektóre z wydarzeń, wykorzystując transmisje on-line, jednak nic nie zastąpi prawdziwego spotkania w prawdziwym świecie.
Od ośmiu lat jednym z ważnych dla środowiska literackiego festiwali jest gdańska Fala Poprzeczna. W październiku 2022 roku odbyła się siódma edycja imprezy. To już pewien dorobek festiwalowy, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę, że organizatorem nie jest instytucja osadzona w strukturach miasta, biblioteki czy ministerstwa. Jest nim Stowarzyszenie Salon Literacki, co roku starające się o środki z różnych źródeł. Festiwalem zarządza gdański poeta Sławomir Płatek.
Jaka jest oś tematyczna? Przede wszystkim poezja. Organizatorzy dbają o to, żeby do Gdańska przyjechali twórcy mniej i bardziej znani. Nie ma jednego klucza tych zaproszeń. Z pewnością ważnym punktem festiwalu jest obecność postaci uznanych od lat, będących znakomitościami polskiej poezji współczesnej, jak Andrzej Sosnowski czy Maciej Melecki. Pojawiali się także bardziej i mniej doświadczeni autorzy i autorki, których świeżo wydane książki były w danym czasie omawiane, recenzowane, nominowane do nagród. Swoje miejsce mieli też debiutanci i slamerzy. Należy przy tej okazji wspomnieć o tym, że poezja nie istnieje w próżni: zajmują się nią krytycy i naukowcy, badacze literatury. W panelach dyskusyjnych brali udział między innymi Tadeusz Nyczek, Magdalena Rabizo-Birek, Joanna Sarbiewska, Krzysztof Hoffmann, Jakub Skurtys. Podczas wszystkich edycji festiwalu wystąpiła niemal setka zaproszonych, a słuchaczy trudno zliczyć – według organizatora łączna frekwencja na wszystkich dniach festiwalowych zbliża się do tysiąca.
Poezja nie stanowi jedynego tematu festiwalu. Zwykle rzucona jest na tło współczesnych przemian kulturowych i relacji, jakie zachodzą na styku poezji z innymi aktywnościami artystycznymi, niekoniecznie literackimi. W czasie prawie wszystkich edycji zwieńczeniem były koncerty, najczęściej w postaci performatywnych hybryd poetycko-muzycznych. Niektórym edycjom towarzyszyły też performanse, jak choćby tworzenie przez artystę plastyka awangardowej rzeźby – cały proces można było obserwować na żywo w czasie festiwalu.
Tyle o historii i charakterze festiwalu, a jak przebiegła tegoroczna edycja? Trwała trzy dni, od 28 do 30 października. Wydarzenie tradycyjnie zlokalizowano w klubokawiarniach. W piątek była to Tartaczna 2, w sobotę Pub Loft. Wśród gości pojawili się zarówno debiutanci (Agnieszka Tyczyńska, Tomasz Wojtach, Zu Witkowska), jak i dysponujący większym doświadczeniem – Ewa Filipczuk, Anna Dwojnych, Marcin Jurzysta, Rafał Gawin, Marcin Czerkasow, a także Natalia Belczenko, ukraińska poetka przebywająca obecnie w Polsce. W podwójnej roli: poety i badacza literatury, wystąpił Kacper Bartczak; oprócz niego w charakterze ekspertów pojawili się Krzysztof Hoffmann i Jakub Skurtys. Slam poprowadziła znana w Polsce slamerka i organizatorka Magdalena Walusiak, udział w organizacji tego punktu programu miał GAK Plama.
Oddzielnym punktem programu, także odbywającym się przy współpracy z GAK (tym razem Stacja Orunia), był niedzielny spacer literacki po Dolnym Mieście w Gdańsku. Poprowadziła go poetka Dorota Ryst, specjalistka od biografii literackich (na co dzień prowadzi takie spacery w Warszawie). Jako wiceprezeska Stowarzyszenia Salon Literacki była zaangażowana również w organizację i przebieg każdej edycji Fali Poprzecznej. Koordynatorem technicznym festiwalu od lat jest gdański poeta Marcin Kleinszmidt.
Fala Poprzeczna od dawna współpracuje także z czołowymi polskimi wydawnictwami poetyckimi. Partnerami edycji 2022 były: WBPiCAK w Poznaniu oraz SPP i Dom Literatury w Łodzi. Jak informują materiały festiwalowe, wydarzenie dofinansowano ze środków Miasta Gdańska i Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, a także prywatnej firmy Atos Alfa.
To suchy opis programu. Wewnątrz było jednak gorąco, dynamicznie. Kilkugodzinne rozmowy o poezji, czytanie dziesiątków wierszy, zwykle zupełnie świeżych (na festiwalu cztery książki miały swoją premierę: Anny Dwojnych Nocne zabawy w dużych miastach, Ewy Filipczuk Czerwień, kolory ziemi, Sławomira Płatka To po prostu brak, Zu Witkowskiej Fluid). Tę intensywność potęgowała różnorodność osobowości twórczych, charakter prowadzących, szeroka stylistyka prezentowanych wierszy, tematyka spotkań. To jedna z podstawowych cech festiwali: spotykają się, często po raz pierwszy, osobowości z całej Polski, z tych spotkań wynikają nieoczywiste skutki, inspiracje, wrażenia. Zwłaszcza że po oficjalnych wydarzeniach zaproszeni goście razem z częścią publiczności przenieśli się do świetlicy w hotelu festiwalowym, gdzie dyskusje i integracja trwały niemal do rana. Ta część jest według uczestników równie istotna, jak spotkania autorskie czy panele dyskusyjne.
W Gdańsku odbyło się duże wydarzenie krajowej rangi. Organizator myśli już o przyszłorocznej edycji.
Stowarzyszenie Salon Literacki zostało założone w 2010 roku, zasięg działań jest ogólnopolski. Organizuje spotkania autorskie, warsztaty, festiwale, spacery literackie, konkursy poetyckie, prowadzi także działalność wydawniczą (wydano 32 zbiory poezji – tomiki autorskie i almanachy).
